POR. TADEUSZ RYBA (1928-2016)

Por. Tadeusz Ryba (1928-2016), ps.: „Brzoza”, „Jerzy”, ”Jeleń”, pochodził z Barnowca, leśniczy w Nadleśnictwie Nawojowa, uczestnik podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego po II wojnie światowej, żołnierz organizacji Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowej (PPAN) i jego zbrojnego oddziału „Żandarmeria”, mieszkał w Nowym Sączu.

Tadeusz Ryba urodził się 1 stycznia 1928 roku we wsi Barnowiec. Jego ojciec, Klemens Ryba, był rolnikiem, podczas I wojny światowej służył w 20. pułku piechoty w IV batalionie technicznym tzw. pionierskim. Był ranny na terenie Bośni w 1914 roku. Matka, Zofia Ryba, zajmowała się prowadzeniem gospodarstwa domowego. Tadeusz Ryba od dzieciństwa zajmował się pracą na roli, do szkoły podstawowej uczęszczał we wsi Czaczów, którą ukończył w 1942 roku. W lipcu 1944 roku nawiązał współpracę z AK (placówka „Narcyz” Nawojowa) i został zaprzysiężony przez Michała Cabaka ps. „Kuna”. W lutym 1945 roku rozpoczął naukę w II Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Bolesława Chrobrego w Nowym Sączu, a później po tzw. „małej maturze” rozpoczął naukę w Liceum Pedagogicznym w Nowym Sączu, którego nie ukończył, gdyż musiał się ukrywać przed UB.

Foto: Wierch nad Kamieniem. Od lewej: Ks. Władysław Gurgacz, Stanisław Szajna, Henryk Ferenc, siedzi Stefan Balicki i Tadeusz Ryba

W 1947 roku został członkiem Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowej (PPAN). W lipcu 1948 roku podczas próby aresztowania przez UB, uciekając z domu rodzinnego, wstąpił do oddziału partyzanckiego PPAN o kryptonimie „Żandarmeria”, którego kapelanem był ks. Władysław Gurgacz. Dowódcą oddziału był Stanisław Pióro ps. „Emir”. Miejscem przebywania oddziału partyzanckiego były wtedy góry Beskidu Sądeckiego. Aresztowany po krótkiej walce na terenie Słowacji (Wyżne Rużbachy) w dniu 14 września 1949 roku przewieziony został do Preszowa. Po tygodniowym ciężkim śledztwie trafił do więzienia w Krakowie przy Placu Inwalidów. Skazany 22 października 1949 roku przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie na karę dożywotniego więzienia, przebywał w więzieniu w Rawiczu do 2 grudnia 1950 roku, a następnie w więzieniu we Wronkach od 3 grudnia 1953 roku do 23 lipca 1956 roku. W 1953 roku WSR zastosował amnestię i złagodził karę do 12 lat więzienia. Zwolniony z więzienia we Wronkach 23 lipca 1956 roku w wyniku amnestii.

Foto: Spotkanie absolwentów Gimnazjum i Liceum Pedagogicznego im. Bolesława Chrobrego w Nowym Sączu, lata 90. XX wieku.

W latach 1957-1992 pracował w Nadleśnictwie Nawojowa jako starszy leśniczy ds. lasów niepaństwowych. W 1963 roku ukończył Technikum Leśne w Krasiczynie, otrzymując świadectwo dojrzałości. Przeszedł na emeryturę z dniem 1 stycznia 1993 roku. Sąd Wojewódzki w Nowym Sączu w dniu 8 lipca 1993 roku unieważnił wyrok Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie. Zrehabilitowany awansował na wyższe stopnie wojskowe: sierżanta – 03.05.1993 roku, podporucznika -06.04.2000 roku oraz porucznika – 10.05.2005 roku.

Upamiętnienie:

Rada Miasta Nowego Sącza uchwałą z 21 marca 2017 roku nadała jednej z ulic nazwę „Porucznika Tadeusza Ryby”.

Odznaczenia i medale:

Odznaka „Zasłużony dla Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego” (1988),

Krzyż Armii Krajowej (1995),

Krzyż Partyzancki (1995),

Odznaka Weterana Walk o Niepodległość (1995),

Odznaka za Ochronę Przyrody,

Odznaka Pamiątkowa „Akcji Burza” nr X/113,

Krzyż Weterana Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny (2001),

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2008),

Złote Jabłko Sądeckie (2015),

Tarcza Herbowa „ Zasłużony dla Miasta Nowego Sącza” (2016),

Złoty Medal „ Za zasługi dla Obronności Kraju” (2016),

Złota Odznaka Honorowa Województwa Małopolskiego – Krzyż Małopolski (2016).

Por. Tadeusz Ryba zmarł 6 października 2016 roku i pochowany został z wojskowymi honorami na cmentarzu parafialnym Matki Bożej Bolesnej w Nowym Sączu-Zawadzie. Odszedł jako ostatni partyzant oddziału Żandarmerii PPAN.

Tekst: Lidia Ryba©

Foto: Archiwum Rodziny Rybów

Foto: Tadeusz Ryba odbiera w Warszawie Krzyż Oficerski Odrodzenia Polski (2009)