Nie wszyscy wiedzą, że korzenie amerykańskiego aktora Petera Falka (1927-2011), sympatycznego filmowego porucznika Colombo, sięgają Łabowej. Rodzice Petera byli Żydami. Główną rolę w łabowskim wywodzie genealogicznym aktora odgrywa matka Madelyn Hochhauser (1904-2001), wywodząca się od strony ojca ze znanej łabowskiej rodziny żydowskich kupców i przedsiębiorców. Tak naprawdę, w Łabowej mieszkali pradziadkowie aktora. Jego dziadkowie, dziadkowie i babki stryjeczni oraz prababka Esther wyemigrowali do Ameryki , gdzie urodziła się Madelyn Hochhauser, matka aktora. Czy to oznacza, że była łabowianką? Ani się tu nie urodziła, ani nie wychowała. Ojciec urodził się w Bardejovie, ale o tym poniżej. Rodzina Hochhauserów była osiedlona w Łabowej i ich potomkowie drogą różnorodnych mariaży rozproszeni byli po całej okolicy. Mieszkali nie tylko w Łabowej, ale w Kotowie, Nowej Wsi, Barnowcu, Nawojowej, Muszynie i dalej.
Najwięcej informacji o rodzinie można znaleźć na amerykańskich portalach genealogicznych www.ancestry.com oraz www.wikitree.com na których cenne jest podawanie konkretnych źródeł pochodzenia informacji. Moje poszukiwania wspomagane były przez Yochonona Hochhausera oraz Ann Loose ze Stanów Zjednoczonych, a w Polsce przez Basię Szachowicz.
Przyczynkiem do napisania o tej rodzinie jest interesujący artykuł Ireneusza Pawlika „Porucznik Columbo, syn łabowianki” wydrukowany w gazecie dts24 nr 28 z 13 października 2022 roku (wersja internetowa), który skupia się na aktorze i łabowskim pochodzeniu matki. Kilka uwag nie zaszkodzi sprawie, a myślę, że i rzuci parę interesujących informacji na pochodzenie znanego w Polsce aktora Petera Falka.
Ziemie polskie pod władzą Habsburgów były krajem przeludnionym i niezmiernie biednym. Wszyscy znają powiedzenie „galicyjska bieda”, a nazwę regionu Galicja i Lodomeria nie bez przyczyny nazywano Galicją i Głodomerią. Masowa emigracja przypominająca ucieczkę rozpoczęła się w II poł. XIX wieku. Dotykała ona również biedne żydowskie sztetle, bo taki był w Łabowej. Świeże tutejsze osadnictwo żydowskie, słabe ukorzenienie w środowisku czysto rusińskim i niewielkie możliwości zarobkowania powodowały, że szukanie nowego lepszego życia stawało się koniecznością. Wyjazd do Ameryki dla mobilnej społeczności żydowskiej był szansą na lepsze życie. Wyjeżdżali całymi rodzinami. Nie mieli zresztą nic do stracenia. Wielu emigrantom Ameryka pozwoliła rozwinąć skrzydła. O skali tego zjawiska świadczą chociażby dzieje rodziny Israela Hochhausera. Tylko on spoczął w łabowskiej ziemi, a jego ośmioro dzieci i żona Esther wyjechali do Nowego Świata.
Peter Falk w roli Columbo
Praprapradziadkowie
Rodzina Hochhauserów osiedliła się w Łabowej za sprawą przywilejów Franciszka Stadnickiego (nie Lubomirskiego) wydanych w 1800 roku dla Lubomierza, który był centralną częścią wsi Łabowa. Jednym z beneficjentów tego przywileju była rodzina Wolfa Zewa Hochhausera (1740-1810), który zmarł w Łabowej. Dzięki jego staraniom rozpoczęto budowę synagogi w Łabowej udostępnioną w 1805 roku. Był człowiekiem bardzo religijnym, otwartym na społeczne potrzeby. Bezsprzecznie należał wraz z rodami Breitkopfów i Holländrów do budowniczych łabowskiego sztetla.
Prapradziadkowie
Jednym z synów Zewa Wolfa był Meier/Majer/Mayer Hochhauser (ok. 1787-1847), który mieszkał w Łabowej i podobno był księgowym. Zmarł w Tarnowie. Źródła Ancestry podają, że Majer był bratem Wolfa, a nie synem. W tej wersji Wolf byłby stryjecznym prapradziadkiem Madelyn.
Pradziadek
Kolejny przodek to syn Majera, a pradziadek Madelyn – Israel Mendel Hochhauser (1808-1894), urodzony w Łabowej, w akcie zgonu zaznaczono, że mieszkał w Nowej Wsi. Spoczywa na żydowskim cmentarzu w Łabowej. Pierwszą żoną Israela była Ruchel, z którą miał troje dzieci: Jochwet, Salmana/Saula i Mayera. Według źródeł amerykańskich wszyscy wyemigrowali i zmarli na nowojorskim Manhattanie. Z drugą żoną, Esther Englander (1851-1931), a urodzoną w Bardejovie (ówczesne Węgry), córką Guddela i Chai Hochberg, Israel miał pięcioro dzieci: Sarah Austrich, Sandor „Sam” (1873-1938), Gussie Englender (1878-1910), Peter (1874-1960), Naftali Hersch (1882-1932).
Akt zgonu Israela Hochhausera z Nowej Wsi z 4 grudnia 1894. Źródło: Akta metrykalne izraelickiego okręgu żydowskiego w Nowym Sączu, Księga zgonów 1894, Sygn. 31/494/0/3/58, Archiwum Narodowe w Krakowie Oddział w Nowym Sączu
Wszystkie dzieci Estehr Hochhauser wyemigrowały do Ameryki, a ona po śmierci męża Israela i wyjeździe dzieci została sama. Po wielu latach dołączyła do nich i przyjechała do Nowego Yorku w 1906 roku. Zmarła na Manhattanie w 1931 roku.
Na żydowskim cmentarzu w Łabowej spoczywa niejeden zmarły rodu Hochhauserów
Dziadkowie
Jednym z synów Israela i Esther Hochhauserów był Peter Hochhauser (1874-1960), ojciec Madelyn i dziadek aktora. Wedle źródeł Ancestry urodził się w Bardejovie 6 grudnia 1874 roku. W dostępnych źródłach pojawia się niezmiennie w zamerykanizowanej wersji imienia. Peter wyemigrował do Ameryki i dotarł tam 29 marca 1898 roku, osiedlając się na Manhattanie. Proces naturalizacji zakończył się w 1905 roku i Peter został obywatelem Stanów Zjednoczonych.
Dokumenty naturalizacyjne Petera Hochhausera
Peter Hochhauser ożenił się na Manhattanie 2 lutego 1902 z Rosą Heller (1875-1961), córką Jacoba Hellera i Herminy Hirsch, którzy z kolei pochodzili z terenów Czech. Peter prowadził interesy kupieckie w branży odzieżowej. Dziadkowie Hochhauserowie obydwoje zmarli w Mount Vernon, Westchester w stanie Nowy York.
Dziećmi Petera i Rosy Hochhauserów urodzonymi w Nowym Yorku byli: Emmanuel (1902-1903), Madelyn Falk (1904-2001), Alice Blanche Greenberg (ur. 1906), Lilian Ruth Berman (1909-2000).
Rodzice
Dochodzę zatem do samej Madelyne, matki filmowego Columbo, który nosił imię po dziadku Peterze Hochhauserze. W świetle amerykańskich źródeł metrykalnych okazuje się, że Madelyne była w drugim pokoleniu Amerykanką. Europejskie korzenie splotły się w jej genach dość mocno, będąc galicyjsko-rosyjsko-węgiersko-czeską mieszanką.
Nagrobki małżonków Madelyn i Michaela Falków
Od lewej fotografia Petera Falka przed zdjęciem matki. Od prawej zdjęcie sióstr Falk, od lewej najstarsza Madelyne, siedzi Lilian Ruth Berman, od prawej Alice Blanche Greenberg
Madelyn „Mardi” lub „Madeleine” Hochhauser urodziła się 22 maja 1904 roku na Manhattanie. Ukończyła w 1922 roku Hunter College High School – renomowaną szkoła średnią położoną w dzielnicy Carnegie Hill na Upper East Side na Manhattanie.
Wyszła za mąż za Michaela Petera „Mitcha” Falka (1898-1981), syna Louisa i Idy Miller, Żydów pochodzących z Rosji, który urodził się w Stanach Zjednoczonych. O wspaniałym ślubie w synagodze Tempel Israel, który udzielił rabin dr Ira Saunders i ślubie na 500 osób informowała lokalna prasa w artykule „Ślub miejscowego chłopaka z nowojorską dziewczyną”. Panna młoda była w sukni „z białej satyny wykończonej importowaną koronką”. Siostra Alice, honorowa druhna, miała jasnoniebieską suknię z satyny wyszywaną koralikami i wykończoną koronką. Niosła bukiet herbacianych róż. Pan młody przez wiele lat był kierownikiem sklepów spożywczych Miller Brothers i popularnym członkiem miejscowej społeczności. Nowożeńcy spędzili miesiąc miodowy nad wybrzeżem Pacyfiku, a po powrocie mieli spędzić lato w Port Chester w hrabstwie Westchester w stanie Nowy York.
Madelyn zmarła w Nowym Jorku i pochowana została w Valhalla, Westchester w stanie Nowy York. Przeżyła męża o 20 lat, który zmarł 2 stycznia 1981 roku w Scarsdale, Westchester w stanie Nowy York.
Synem Michaela i Madelyn był Peter Falk, znany aktor głównie jako odtwórca tytułowej roli porucznika w serialu kryminalnym „Columbo” (1968–1978, 1989–2003), za którą otrzymał cztery nagrody Emmy (1972, 1975, 1976, 1990) i Złoty Glob dla najlepszego aktora w serialu dramatycznym (1973). Grał m.in. w filach: „Narzeczona dla księcia” (1987), „Ciotka Julia i skryba” (1990), „Tak daleko, tak blisko” (1993), „Rybki z ferajny” (2004).
Peter Falk z matką Madelyn Falk z Hochhauserów
Tekst: Celina Cempa©
Fot. przekazała Ann Loose
Dziękuję za pomoc Ann Loose oraz Yochononowi Hochhauserowi oraz Basi Szachowicz
materiały przesłane przez Ann Loose oraz Yochonona Hochhausera
0 komentarzy