Mikołaj Małyniak (1851-1915), urodzony w Kamiannej, znany ksiądz greckokatolicki, doktor teologii i filozofii, pisarz, publicysta, jeden z najbardziej wykształconych duchownych łemkowskich. Był autorem rozważań, kazań, wspomnień, przemyśleń, wierszy i innych form literackich wydawanych w cyklu Ziarna gorczycy publikowanych w częściach w latach 1900-1910 oraz w czasopismach najczęściej pod pseudonimami Rzymianin albo Kamianyn/Kamianin.
Kaplica w Feldkirchen k. Grazu Foto: C.C.
Nauki pobierał wpierw u diaka w Kamiannej. Następnie ukończył szkołę trywialną w Łabowej, potem gimnazjum w Nowym Sączu. Studia teologiczne odbył w Rzymie w greckokatolickim Kolegium św. Atanazego. W 1875 r. otrzymał tytuł doktora teologii i filozofii w Papieskim Uniwersytecie Urbana tzw. Urbanianum w Rzymie. Jego mecenasem był biskup metropolita Josyf Sembratowycz pochodzący z Krynicy.Był wykładowcą Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie, profesorem i prefektem Greckokatolickiego Seminarium Teologicznego we Lwowie. Znany był ze swojej nonkonformistycznej postawy, dlatego jego życie było pełne udręki. Nie zrobił kariery wykładowcy, tułał się po wielu parafiach: Wróbliku Królewskim, Nowicy, Krystynopolu, Złockiem, Krynicy, Szlachtowej, Śliwnicy.[1] Był człowiekiem wielce rozmiłowanym w książkach, posiadał cenną i rzadką bibliotekę. Znany ze swoich sympatii prorosyjskich podczas I wojny światowej został aresztowany w sierpniu 1914 r. jako podejrzany o sprzyjanie Rosji. Wywieziony do obozu w Talerhoff niedaleko Grazu (Austria), gdzie zajął się organizowaniem opieki duszpasterskiej wśród więźniów. Zmarł 20 lutego 1915 r. na tyfus. Spoczął na obozowym cmentarzu zwanym „Pod sosnami”. W związku z budową lotniska w 1936 r. szczątki 1767 osób ekshumowano z tego cmentarza i przeniesiono na najbliższy cmentarz katolicki w Feldkirchen. Wszystkich pochowano w zbiorowej mogile, na której wybudowano niewielką kaplicę w kształcie rotundy, zwieńczoną prawosławnym krzyżem. Tablica zamontowana wewnątrz zawiera napis: „Umarli z dala od ojczyzny. Spoczywa tu 1767 mężczyzn, kobiet i dzieci ze Wschodniej Galicji i Bukowiny, ofiar wojny światowej 1914-1917. Pokój ich duszom”. Ściany wewnętrzne kaplicy pokryte są tablicami z nazwiskami i imionami zmarłych. Jest tam również nazwisko ks. Mikołaja Małyniaka.
Mikołaj Małyniak był synem Dionizego Małyniaka i Marii Dziubińskiej, córki Józefa, sołtysa z Wierchomli. Jego ojciec pochodził ze starej i mocno rozgałęzionej rodziny sołtysów kamiańskich[2]. Ziarna gorczycy publikowane w częściach zwanych „garściami” zawierają szczery opis życia Mikołaja Małyniaka. Ta częściowo wspomnieniowa książka wzbogacona jest wieloma refleksjami, dygresjami i uwagami o charakterze ogólnym. Jedna „garść” poświęcona była historii jego życia opisanej do 1890 r. Nosiła tytuł Ziarna gorczycy z drzewa życia N.D.M. Kamianyna.
Tablice z nazwiskami ofiar obozu Talerhor w kaplicy w Feldkirchen k. Grazu Foto: C.C.
Mikołaj Małyniak opisuje w niej swoje ubogie dzieciństwo w Kamiannej, gdzie uczył się pod okiem diaka Jakuba Przysłopskiego[3], pasał gęsi, dzielił życie z pasierbami, których było siedmioro. Ojciec był cieślą i z racji swojego zawodu często przebywał poza domem. Musiał być fachowcem w swoim zawodzie, bo zatrudniany był przy budowie cerkwi. W 1872 r. nadzorował budowę cerkwi w Pielgrzymce, gdzie na belce zachował się napis: „Cerkiew wznieśli parafianie w 1872 r. przy ks. I. Myszkowskim pod nadzorem Dionizego Małyniaka, wieśniaka z Kamiannej jako budowniczego”. Ojciec po powrocie do domu wręczał synowi „kukiełkę”, czyli bułkę. Dionozy Małyniak gospodarował na niewielkim gospodarstwie i syn nazywał go „dożywotnim użytkownikiem pręta gruntu na Hiczkówce”. Lata głodu i nieurodzajów ks. Mikołaj Małyniak zapamiętał na całe życie podobnie jak zapamiętał urok i piękno natury całego otoczenia, w którym dorastał w biedzie i cierpieniu. Dzieciństwo uważał jednak za najpiękniejszy i najszczęśliwszy okres swojego życia. Wiele cierpień przysporzyła mu nauka w szkole w Łabowej, w której bogatsi uczniowie kpili z jego biednego stroju – białego kabacika i kosmatych „kierpczątek”, a potem nauka w gimnazjum w Nowym Sączu. Tylko dzięki wsparciu bpa metropolity Josyfa Sembratowycza mógł ukończyć studia teologiczne w Rzymie. Droga z kurnej chaty w Kamiannej, biednej łemkowskiej wsi do Rzymu, opisana jest nie w kategoriach awansu życiowego, ale w kategoriach własnego kształcenia duchowego i przykładu do budujących rozważań mających przysłużyć się zbawieniu. W „garści” trzeciej opisał podróż do Ziemi Świętej, aby dostarczyć czytelnikom materiału do przemyśleń i pomóc w zbawieniu. Wspomnienia z pielgrzymki zatytułował Podróż do Jerozolimy odbyta we wrześniu 1901 r. W „garści” piątej opisał kolejną podróż, którą odbył do ruin klasztoru w Skicie Maniawskim powszechnie uważanym za ostatnią ostoję prawosławia w Galicji. Zwiedził wówczas również Kołomyję. Opis z podróży wydany został w 1907 r. pod tytułem Przejażdżka do Skitu Maniawskiego. W swoich utworach Małyniak krytykuje duchowieństwo ruskie, a szczególnie zjawiska ze sfery życia moralnego i duchowości[4].
Akt chrztu Mikołaja Małyniaka ur. 2 września 1851 r. w Kamiannej, ochrzczony przez ks. Leona Mieyskiego, Kopie ksiąg metrykalnych parafii Kamianna 1784-1866 (Sygn. 56/142/0/6973), Archiwum Państwowe w Przemyślu.
Tekst: Celina Cempa
[1] Mikołaj Małyniak (1851-1915), wyśw. 23.05.1875 r., bezżenny, Rzym 1875, prefekt seminarium duchownego, profesor Lwów [1879]-1880, Nowica (Gorlice) 1880-1882, administrator Złockie (Nowy Sącz) 1882-1883, kooperator Szlachtowa (Nowy Targ) 1884-1890, Śliwnica (Przemyśl) 1890-1915, (DBlaz, s. 761).
[2] Dionizy Małyniak (ur. 1809) był synem sołtysa Jana i Rozalii Wysowskiej vel Celnickiej, córki Grzegorza Celnickiego z Wysowej. Był dwukrotnie żonaty: I v. Irena Żyłycz (1814-1838), córka Jana i Anny Szcześniak z Polan, II v. Marianna Dziubińska, wdowa po Andrzeju Gogocu z Kamiannej, córka Józefa Dziubińskiego i Marii Cichońskiej/Cichańskiej, sołtysów z Wierchomli Wielkiej.
[3] Uczył się u diaka Jakuba Przysłopskiego ur. 1814 r., syna Teodozego i Anny Gogoc, córki sołtysa Jana Gogoca z Kamiannej. Jego żoną była Aleksandra Chylak, córka Gabriela z Kamiannej. określony jest jako diak i sołtys (cantor et scultetus).
[4] Olena Duć-Fajfer, Literatura łemkowska w drugiej połowie XIX wieku i na początku XX wieku, PAU, Prace Komisji Wschodnioeuropejskiej, t. VII, Kraków 2001, s. 114-120.
0 komentarzy