Urodził się 19 lipca 1924 roku w miejscowości Złotne w gminie Nawojowa. Jego rodzicami byli Wojciech Baran i Zofia z domu Sekuła. Miał dwie siostry: Rozalię (po mężu Majocha) i Wandę (po mężu Zaczyk) oraz pięciu braci: Stanisława, Józefa, Michała, Władysława i Jana.
Dzieciństwo spędził w rodzinnej wiosce. Złotne było wtedy wprawdzie najmniejszą miejscowością w gminie Nawojowa – liczyła kilkanaście domów, jednak tradycje patriotyczne były wśród mieszkańców bardzo duże.
Prężnie działało tu przed wojną koło Polskiego Stronnictwa Ludowego Wincentego Witosa. Do dziś zachował się piękny sztandar tej organizacji wykonany w 1936 roku. W czasie wojny został ukryty przed Niemcami przez siostrę Stefana – Rozalię. Również po wojnie dzięki mieszkańcom – nie wpadł w ręce ubeków.
Stefan Baran ps. „Przepiórka” (archiwum S. Barana)
W roku 1943 dostał wezwanie na roboty do Niemiec. Przyjechał do Łabowej. Pracując tu na gospodarstwie Łemka nazwiskiem Tałpasz, udało mu się odroczyć wyjazd.
W 1944 roku opuścił, a w zasadzie uciekł z tego gospodarstwa do partyzantki. Przystał do sławnego oddziału Władysława Lewickiego. Otrzymał pseudonim „Przepiórka”. Stacjonowali niedaleko Ostrej, nad Złotnem.
Oddział „Lawiny” powstał na polecenie komendy Obwodu AK w lipcu 1944 roku. Potem identyfikował się z Batalionami Chłopskimi. Jego twórcą był lwowianin – mgr Władysław Lewicki, ps. „Lawina”. Liczył 16 ludzi i wszedł w skład grupy „Tatara” na prawach samodzielnej jednostki operującej wspólnie z 9 kompanią, potem znów działał na własną rękę. Tę samodzielność oddział utrzymał do końca działalności, wykonując więcej akcji we własnym zakresie niż wspólnie z „Tatarem”.
Sztandar Koła PSL w Złotnem z roku 1936
Ważniejsze wydarzenia bojowe oddziału to:
1) wspólne z grupą „Tatara”:
– rozbicie placówki Forstschutzu koło Nawojowej;
– uderzenie na posterunek policji ukraińskiej
w Łabowej;
– napad na szkołę policji granatowej w Żegiestowie;
Władysław Lewicki ps. „Lawina”
2) akcje własne:
– wysadzenie pociągu z materiałem wojskowym pod Ptaszkową;
– rozbicie dwóch samochodów wojskowych na szosie Nowy Sącz – Grybów koło Posadowej;
– rozbicie posterunku niemieckiego w tartaku w Piwnicznej;
– walka z oddziałem SS pod Żegiestowem w sierpniu 1944 r., (zabito kilku Niemców i zdobyto sporą ilość broni, tracąc jednego żołnierza);
– napad na kolumnę aut pod Grybowem (wrzesień 1944 r., zabito 4 Niemców);
– napad na kolumnę aut koło Huty (Krzyżówka) pod Krynicą (listopad 1944 r.);
– napad na placówkę Grenzschutzu (Straży Granicznej) koło Wierchomli;
– walka w styczniu 1945 r. z baterią artylerii niemieckiej koło mostu w Homrzyskach, uwieńczona uratowaniem mostu przed wysadzeniem;
– rozbrojenie kilku mniejszych oddziałów cofającego się w styczniu 1945 r. Wehrmachtu.
Ponadto oddział zlikwidował na rozkaz władz zwierzchnich szereg konfidentów i członków band rabunkowych, nękających ludność terenów południowo-wschodniej części Sądecczyzny. Bazą oddziału był rejon Złotnego, Homrzysk i Łomnicy. Teren działania rozciągał się od Grybowa po Szczawnicę. Komendantem oddziału był od początku do końca Władysław Lewicki.
Dnia 6 lipca 1945 roku „Przepiórka” został wcielony do 2 Zapasowego Pułku Piechoty (jednostka ta składała się przede wszystkim z ujawniających się uczestników podziemia zbrojnego i byłych jeńców wojennych), potem przeniesiony był kolejno: do 1 Kompani ckm 61 Pułku Piechoty w Krakowie, do plutonu łączności tego Pułku, na 40 odcinek WOP strażnica nr 183 w Piwnicznej (obecnie nieistniejąca graniczna jednostka organizacyjna polskiej straży granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej
z Czechosłowacją).
15 grudnia 1947 roku został zwolniony do domu. Okres ten był najgorszy w życiu Stefana. Często głodowali, jedli byle co. W efekcie nabawił się poważnej choroby żołądka.
W 1950 roku wziął ślub z Władysławą z domu Bednarczyk. Para doczekała się siedmiorga dzieci – trzech córek: Janiny, Danuty i Bogusławy, oraz czterech synów: Stanisława, Stefana, Bronisława i Karola.
Stefan i Stefek (arch. S. Barana)
Stefan i Władysława (arch. S. Barana)
Stefan i Władysława z dziećmi: Janiną, Stanisławem, Karolem i Bogusławą (arch. S. Barana)
Stefan jako strażak. Na pierwszym zdjęciu – pierwszy z lewej, na drugim – stoi drugi z prawej
(arch. S. Barana)
Władysława i Stefan. Lata 90-te. (arch. S. Barana)
Władysława i Stefan z wnukami: Kasią, Karoliną, Moniką, Renatą, Dorotą, Magdaleną, Piotrem, Marcinem, Bogumiłem (arch. S. Barana)
Stefan przez całe życie prowadził z rodziną gospodarstwo rolne, długo był też strażakiem w oddziale łabowskim OSP.
Zmarł w 2001 roku w wieku 77 lat, Władysława – w 2009. Pochowani są na cmentarzu w Łabowej.
Stefan Baran pochowany jest wspólnie
z żoną na cmentarzu w Łabowej
Zmarły odznaczony był m. in.: Odznaką Weterana Walk o Niepodległość, brązowym i srebrnym Medalem za Zasługi dla Pożarnictwa, Krzyżem Armii Krajowej i Medalem za Długoletnie Pożycia Małżeńskie.
Krzyż Armii Krajowej przyznany Stefanowi Baranowi
Dokument przyznania Odznaki Weterana Walk o Niepodległość
Tekst: Jacek Zygadlewicz ©
Foto: Archiwum S. Barana, Jacek Zygadlewicz
0 komentarzy