WŁADYSŁAW ZYGMUNT (1913-2007)

Władysław Zygmunt (1913-2007), nauczyciel na Kresach Wschodnich w okresie międzywojennym, uczestnik tajnego nauczania w czasie okupacji hitlerowskiej, kierownik szkoły powszechnej w Olszanie w latach 1943-1951, kierownik szkoły podstawowej w Łabowej w latach 1951-1969, bibliotekarz, kierownik biblioteki w Łabowej w latach 1951-1977

Władysław Zygmunt na uroczystości 50-lecia Gminnej Biblioteki Publicznej w Łabowej, 1998. Fot. Zbiory GBP w Łabowej

Władysław Zygmunt urodził się 10 września 1913 w Gaboniu.  Początkowo uczył się w miejscowej szkole powszechnej. Wykazywał jednak spore zdolności i rodzice posłali go od kl. IV na naukę do Gołkowic, a ukończył ją ostatecznie w Starym Sączu. Dalszą naukę podjął w Seminarium Nauczycielskim w Starym Sączu. Po II wojnie światowej uzupełnił swoje wykształcenie zgodnie z przepisami prawa oświatowego i ukończył w 1949 r. Wyższy Kurs Nauczycielski zwany w skrócie WKN. Po wojnie uzyskał również kwalifikacje do pracy w bibliotece z tytułem technika-bibliotekarza.

Po ukończeniu seminarium nauczycielskiego  podjął w 1932 roku pracę na Kresach Wschodnich w szkole powszechnej w Łunińcu k. Baranowicz . W tym kresowym miasteczku na Białorusi z wielonarodowościową ludnością według spisu z 1931 mieszkało 8267 osób, w tym 2527 Polaków, 3253 Białorusinów, 1996 Żydów i 491 osób innych narodowości. W Łunińcu w latach międzywojennych stacjonowały oddziały Brygady KOP „Polesie”. Łuniniec był również siedzibą powiatu, w którym mieszkali polscy osadnicy wojskowi. Władysław Zygmunt mieszkał w parterowym domku wynajętym przez gminę.  W sierpniu 1938 roku ożenił się z Kazimierą Chmurą, urodzoną 28 lutego 1916 roku. Był bardzo zaangażowany w życie społeczności Łuniniec, prowadził nawet nabożeństwa majowe.  Jego żona, będąca z wykształcenia nauczycielką nie pracowała wówczas, ale zdarzało jej się uczyć dzieci w domu. Wakacje w 1939 roku Zygmuntowie spędzili na Sądecczyźnie. Choroba spowodowała niemożność wcześniejszego powrotu do Łuniniec, a wybuch wojny zamknął ostatecznie jego okres pracy nauczycielskiej na Kresach.

W czasie wojny przebywał w Młyńczyskach, później podjął pracę w szkole powszechnej I stopnia w Olszanach k. Podegrodzia, gdzie pracował w latach 1941-1951. Kiedy Niemcy aresztowali i osadzili w obozie w Płaszowie kierowniczkę szkoły Władysławę Konieczną w 1943 roku, Władysław Zygmunt objął kierownictwo szkoły. W Olszanie przyszły na świat jego dzieci: Jan, Maria i Krzysztof. W 1944 roku we wsi Olszana zorganizowano punkt tajnego nauczania, który Władysław Zygmunt  prowadził . Z pracy w Olszanie zrezygnował na własną prośbę w 1951 roku  i przeprowadził się z rodziną do Łabowej.

Od 1 września 1951 roku do 31 sierpnia 1969 roku był kierownikiem Szkoły Podstawowej w Łabowej. Uczył przeważnie matematyki, fizyki i chemii. W szkole znalazła zatrudnienie również jego żona, która z kolei uczyła języka polskiego i historii. Mieszkał z rodziną w służbowym mieszkaniu w szkole, po rozbudowie szkoły przeprowadził się do własnego domu. Nad szkołą dobudowano piętro, a mieszkanie zamieniono w sale szkolne.

Fot. Archiwum Marii Wierzbickiej

Władysław Zygmunt położył znaczne zasługi w rozwój czytelnictwa w Łabowej. W bibliotece pracował od 1951 roku i był jej kierownikiem w latach 1951-1977. Bibliotekę prowadził wzorowo i z wielkim zaangażowaniem. Był rzetelnym i pracowitym człowiekiem.

W szkole za jego kadencji kierownika rozebrano w 1956 r. starą polską szkołę stojącą na miejscu obecnego boiska szkolnego. Za pieniądze z rozbiórki otynkowano budynek szkolny wybudowany przez gminę w 1939 r., który z racji wybuchu wojny pozostał niewykończony. Zaangażowany był nie tylko w rozbudowę szkoły (dobudowanie piętra), ale i w budowę domu nauczyciela w Łabowej prowadzoną w latach 1966-1968 na okoliczność 1000-lecia Państwa Polskiego. Pracował w Komitecie Rozbudowy Szkoły. Władysław i Kazimiera  Zygmuntowie byli szanowanymi nauczycielami i prawymi ludźmi.

W mojej pamięci pan Zygmunt pozostał pracowitym i aktywnym człowiekiem. Będąc uczennicą szkoły podstawowej, często odwiedzałam bibliotekę gminną, którą szczególnie zapamiętałam, kiedy umiejscowiona była na poddaszu budynku urzędu gminy. Wchodziło się do niej po stromych schodkach. Panowały tam cisza i porządek. Było tam schludnie i panowała szczególna w takich miejscach atmosfera. Najbardziej podobało mi się to, że mogłam książki wybierać z półek sama. Jednak kiedy pan Zygmunt mówił – „tego nie bierz” – odkładałam książkę. Po latach zrozumiałam jego postępowanie. Kazał mi odkładać z reguły pięknie wydane książki propagandowe chwalące socjalizm. Pamiętam też, że w sklepie gromadzkim wzbudzał popłoch, gdyż należność za zakupy obliczał w pamięci i pomylić się przy nim w ręcznym wówczas liczeniu na kartce było zwyczajnie wstyd.

Władysław Zygmunt na zebraniu gromadzkim w sprawie budowy domu nauczyciela, 1965

Władysław Zygmunt na uroczystości 50-lecia Gminnej Biblioteki Publicznej w Łabowej, 1998. Fot. Zbiory Autorki

Władysław Zygmunt na uroczystości 50-lecia Gminnej Biblioteki Publicznej w Łabowej z wójtem Władysławem Karpierzem i kierowniczką GBP Lidią Chronowską, 1998. Fot. Zbiory GBP w Łabowej

Tekst: Celina Cempa©

Foto: Zbiory Marii Wierzbickiej, Archiwum Gminnej Biblioteki Publicznej, Zbiory Autorki

Dokumenty: Archiwum Narodowe w Krakowie Oddział w Nowym Sączu

Bardzo dziękuję wszystkim zaangażowanym w kwerendzie osobom: Kazimierze Drożdżak, Aleksandrze Kucia, Milenie Jakubowskiej-Wnęk, Jerzemu Chronowskiemu, pracownikom GBP w Łabowej,  Urszuli Wieczorek – pani dyrektor Szkoły Podstawowej w Olszanie

Źródła:

1. http://www.podegrodzie.pl/pl/551/0/olszana.html
2. Kronika Szkoły Podstawowej w Łabowej za lata 1946-1968.
3. Kronika Szkoły Podstawowej w Olszanie.
4. Wywiad z Marią Wierzbicką z dnia 1 lutego 2022 r.
5. Budowa szkoły i domu nauczyciela w Łabowej 1965-1968, Sygn. PGRN 13 LAB w: Archiwum Narodowe w Krakowie Oddział w Nowym Sączu.
6. Protokoły z sesji GRN 1966/1967, Sygn. Sygn. PGRN 2 LAB w: Archiwum Narodowe w Krakowie Oddział w Nowym Sączu.