GALICYJSKI CK 20. PUŁK PIECHOTY

Każdy prawie Polak, którego korzenie znajdują się w którejś z miejscowości Zachodniej Galicji znajdzie przodka służącego w jednej z wymienionych w poniższym artykule cesarsko-królewskich jednostek wojskowych.

 W związku z obchodami 100. Rocznicy I Wojny Światowej chciałam przywołać również pamięć swoich przodków, służących w 20. Pułku Piechoty z Nowego Sącza, słynnym pułku zwanym Dwudziestakami lub Cwancygierami.

Pradziadek Andrzej (1876-1955) w mundurze armii austriackiej z prababką Józefą (1886-1950).

20. Pułk Piechoty księcia Pruskiego Henryka ze sztabem w Krakowie i Nowym Sączu, nazywany nowosądeckim, a familiarnie Dwudziestakami lub Cwancygierami, a przez władze austriackie Góralami/Die Góralen. Rekrutował żołnierzy z powiatów, m.in.: Nowy Sącz, Grybów, Gorlice, Limanowa, Nowy Targ (80% Polaków). Pułki stacjonowały w Nowym Sączu, Krakowie i w Bielinie na terenie Bośni.

56. Pułk Piechoty ze sztabem w Wadowicach rekrutował żołnierzy z powiatów, m.in.; Wadowice, Żywiec, Oświęcim, stąd zwany wadowickim a familiarnie pułkiem Jacków.

57. Pułk Piechoty ze sztabem w Tarnowie zwany był pułkiem Ziemi Tarnowskiej lub potocznie mokrymi bykami. Rekrutował żołnierz z powiatów, m.in.: Tarnów, Pilzno, Dąbrowa Tarnowska.

100. Pułk Piechoty ze sztabem w Cieszynie, zwany pułkiem cieszyńskim werbował żołnierzy ze Śląska Cieszyńskiego.
Wymienione pułki wchodziły w skład cesarsko-królewskiej 12. Dywizji Piechoty ze sztabem w Krakowie, zwanej stąd często Dywizją Krakowską, Krakusami lub Dywizją Śląsko- Galicyjską.

Taka struktura ck armii obowiązywała na czas ogólnej mobilizacji ogłoszonej 31 lipca 1914 r. Zmobilizowani żołnierze mieli obowiązek stawić się na komendach uzupełnień, by otrzymać przydział do swojego pułku. Żołnierze w austriackich mundurach byli przez Polaków traktowani jak swoi. Wyjeżdżających na wojnę uroczyście żegnano, na odprawianych w intencji pomyślności mszach śpiewano „Boże coś Polskę”. Pułki galicyjskie skierowane zostały na granicę austriacko-rosyjską.

20. Pułk Piechoty stacjonujący w naszym powiecie nowosądeckim wziął udział w bitwie pod Kraśnikiem (23-25 sierpień) i Komarowem (26 sierpień-2 września). Kolejne potyczki z lepiej przygotowanymi Rosjanami spowodowały zdziesiątkowanie pułku i jego odwrót na tereny dolnego Dunajca. Uzupełniwszy stan osobowy wziął udział w nieudanej ofensywie na Dęblin (październik), następnie walczył w okolicach Krakowa (przełom października i grudnia) oraz Nowego Korczyna (grudzień). Pod koniec 1914 r. ustaliła się linia walk pozycyjnych wzdłuż miejscowości: Gromnik, Staszkówka, Łużna, Gorlice, Sękówka, Magura Małastowską na linii Karpat aż po Bukowinę. W trakcie przygotowań nowej ofensywy 20. Pułk wraz z 12. Dywizją Piechoty włączono do VI Korpusu gen. Arza von Straussenburga. Zajęli pozycje naprzeciwko Gorlic, biorąc udział w walkach pozycyjnych. W marcu 2015 r. pułk walczył pod Sękówką o zdobycie umocnionego wzgórza Zamczysko. Niestety, zmuszony został do odwrotu na pozycje wyjściowe. Po tej klęsce i poddaniu się twierdzy Przemyśl dowództwo zaczęło w kwietniu 2015 r. formować nową armię i nową strategię przełamania frontu rosyjskiego. Nowoutworzoną 11. Armią dowodził gen. August von Mackensen. W skład armii weszły doborowe dywizje niemieckie oraz 12. Dywizja Piechoty, w tym 20. Pułk Piechoty z Nowego Sącza. Dwudziestaki w Łużnej mieli osłaniać uderzenie od południowego wschodu w kierunku Moszczenicy. Bitwa rozpoczęła się 2 maja i nazwana potem została Bitwą pod Gorlicami. 20. Pułk po ciężkich walkach przełamał pierwszą linię obrony rosyjskiej w lesie Kamieniec. Następnego dnia walczył na umocnionym wzgórzu Wał Krzemienny i osiągnął linię niedaleko Biecza. Po jednym dniu odpoczynku walczyli następnie pod Jasłem. W trwającej dalsze kilka miesięcy ofensywie austriacko-niemieckiej 20. Pułk brał udział w walkach o zdobycie Krosna (8 maja), Domaradza, Jarosławia, prowadził walki osłonowe podczas zdobywania Lwowa, zajmując silnie ufortyfikowane wzgórze Horodysko pod Magierowem (czerwiec). W bitwie pod Chełmem Lubelskim (22 lipca) poniósł dotkliwe straty, a wkroczeniem do Brześcia Litewskiego (26 sierpnia) zakończył chlubnie kampanię przeciwko Rosji rozpoczętą Bitwą pod Gorlicami.

Na początku września VI Dywizja wraz z 20. Pułkiem Piechoty została przegrupowana w okolice Lwowa (pod Magierów), a następnie na linię frontu austriacko-rosyjskiego nad rzeką Styrpą w okolice Buczacza (obecnie tereny Ukrainy), gdzie przebywał do czerwca 1916 r. wchodząc w skład 7. Armii austro-węgierskiej. Po ofensywie wojsk rosyjskich dowodzonych przez gen. Brusiłowa pułk wraz z 12. Dywizją wyparty został pod Halicz, ponosząc tak ciężkie straty, że został odesłany w okolice Stanisławowa, gdzie pozostał do końca września 1916 r. W październiku cała 12. Dywizja Piechoty została pociągami przetransportowana na Węgry (obecnie Rumunia) na linię wododziału w Gorganach, Czarnohorze, Karpatach Marmaroskich w rejon walk w Karpatach. 20. Pułk walczył w listopadzie 1916 r. na Przełęczy Pantyrskiej w Gorganach. Na początku 1917 r. zostali przegrupowani w rejon Karpat Maramorskich w rejon Suczawy w okolice miast Vatra Dornei i Cârlibaba na Bukowinie (obecnie tereny Rumuni). Przebywali w tym rejonie do maja 1917 r.

Po wycofaniu się Rosjan i zajęciu Rumuni przez państwa centralne dowództwo część oddziałów austro-węgierskich w czerwcu 1917 r. przerzuciło na front włoski, w tym 20. Pułk nowosądecki, który zajął pozycję na północ od Triestu w pobliżu miasta Gorycje oddalonego ok. 50 km od Triestu. Pułk brał udział w walkach nad rzeką Soczą. Po zwycięskiej kontrofensywie austriackiej w październiku 1917 r. linia frontu ustaliła się na linii rzeki Piawa, gdzie walki trwały do października 1918 r. Po tzw. kryzysie przysięgo wym i rozwiązaniu Legionów w lipcu 1918 r. na front włoski przerzucono część legionistów pochodzących z Galicji i wcielono do pułków: 20. pp, 56. pp, 57. pp 100. pp. Wśród nowych żołnierzy znalazł się kpt. Leopold Lis-Kula.

Po rozpadzie Austro-Węgier na przełomie października i listopada polscy oficerowie przejęli dowództwo w pułku i wyruszyli z żołnierzami w kierunku Brezowicy na Słowenii (niedaleko Lublany). Pułk 14 listopada 1918 r. odjechał pociągiem w kierunku Polski przez Lublanę, Graz, Bratysławę. Do Nowego Sącza wrócił 19 listopada 1918 r. w składzie 1200 żołnierzy, 110 koni. Po przyjeździe do niepodległej Polski Dwudziestacy wyruszyli do walki o ustalenie nowych polskich granic. Na bazie cesarsko-królewskiego 20. Pułku Piechoty utworzony został w Nowym Sączu 1 grudnia 1918 r. 1. Pułk Strzelców Podhalańskich.

W związku z obchodami 100. Rocznicy I Wojny Światowej chciałam przywołać pamięć swoich przodków, służących w 20. Pułku Piechoty:

Pradziadek Jan (1865-1927), informacje o służbie w 20. Pułku znalazłam w akcie ślubu z prababką Kunegundą.

Pradziadek Andrzej (1876-1955), walczył w szeregach 20. Pułku podczas I wojny światowej, ale nie znam szczegółów.

Dziadek Piotr (1900-1986), w szeregach 20. Pułku walczył na froncie włoskim nad Piawą, powołany pod koniec wojny 1 marca 1918 r. jeszcze nie miał ukończonych 18 lat. Podczas pobytu we Włoszech chorował na czerwonkę od 15 czerwca do 28 sierpnia, wśród żołnierzy panował głód i szerzyły się choroby. Podczas jednego z ataków, kiedy Włosi użyli gazów bojowych, z oddziału dziadka pozostało 3 żołnierzy. Po odzyskaniu niepodległości służył jako szeregowy w II. Pułku Strzelców Podhalańskich w latach 1920-1922 w Bielsku Białej i Czechowicach-Dziedzicach.

Książeczka wojskowa dziadka Piotra (1918-1986).

Źródła:
W ustaleniu szlaku bojowego 20. Pułku Piechoty z Nowego Sącza podczas I wojny światowej korzystałam z artykułu pana Jerzego D. Tomasika opublikowanego na stronie internetowej Grupy Rekonstrukcji Historycznej Gorlice 1915: http://gmgorlice1915.cba.pl/20pulk.php

Cesarsko-Królewskie pułki stacjonujące w Galicji wymieniłam na podstawie publikacji:

Wacław Szczepanik, Cesarskie dzieci z Tarnowa, Księgarnia Akademicka, Kraków 2011.

Celina Cempa