REWELACYJNE ODKRYCIE PODCZAS REMONTU DACHU CERKWI W ŁABOWEJ

Rewelacyjne odkrycie podczas remontu dachu cerkwi w Łabowej

Podczas remontu dachu cerkwi na głównej krokwi wieży znaleziono kawałek przybitego gwoździem papieru. Złożona na czworo kartka okazała się listem z przeszłości, konkretnie z 1869 roku! Co prawda, trudno odczytać w całości zniszczone zębem czasu pismo, ale strzępki informacji okazały się istotne i cenne dla sprawy, a znajomość przeszłości pomogła mi odczytać nazwiska wymienionych osób, a znanych mi już osób. Znalezisko trafiło do mnie za sprawą ks. Andrzeja Fika, proboszcza parafii w Łabowej.

Co udało mi się odczytać? Biorąc pod uwagę ubytki, do przeczytania pozostało trochę wersów. Nagłówek informuje o remoncie dzwonnicy, którą „w całości pokryto nową blachą w 1869 roku”. Pracę koło niej rozpoczął Maliniak Dionizy i Stiepan Wrona z Kamiannej, ale dokończył Kulanda z Łabowej (imię nie do odczytania, zapewne Filip). Budowę prowadził wielebny ojciec duchowny Dionizy Paryłowicz – zakupy z członkami cerkiewnego komitetu prowadzili – Michaił Dudra i Filip Kulanda. Swój udział w pracach mieli również: wójt Jakub Polański, nauczyciel Michaił Homik  i Michał Dudra z Łabowej. Niestety nie udało mi się odczytać, jak nazywał się twórca tego dokumentu – był nim pisarz gminny, a może sam ksiądz proboszcz?

Odkryciem dla mnie jest wiadomość, że cieślą pracującym przy remoncie więźby dachowej był Dionizy Małyniak ur. 1809 w Kamiannej,  syn sołtysa Jana Małyniaka i Rozalii Celnickiej, córki Grzegorza  z Wysowej. Dionizy był dwukrotnie żonaty. Z drugą żoną Marianną Dziubińską, wdową po Andrzeju Gogocu z Kamiannej, miał syna. To znany łemkowski duchowny – ks. Mikołaj Małyniak (1851-1915), urodzony w Kamiannej, bardzo wykształcony duchowny, dr teologii i filozofii, pisarz. Zmarł w obozie Talerhof koło Grazu podczas I wojny światowej. Przygotowując jego biografię, znalazłam garść informacji o jego rodzinie. Jego ojciec Dionizy był cieślą, fachowcem w swoim zawodzie zatrudnianym przy budowach i remontach cerkwi. W 1872 r. nadzorował budowę cerkwi w Pielgrzymce, na jednej belce w tej świątyni zachował się napis: „Cerkiew wznieśli parafianie w 1872 r. przy ks. Ioannie Myszkowskim pod nadzorem Dionizego Małyniaka, wieśniaka z Kamiannej jako budowniczego”. Zatem remontem dzwonnicy w Łabowej zajmował się sprawny fachowiec.

Biogram ks. Mikołaja Małyniaka z Kamiannej był pierwszym, który napisałam z cyklu (Nie)Znani Związani z Gminą Łabowa. Dla przypomnienia polecam chętnym ponowną lekturę żywota ks. Mikołaja Małyniaka, bo i o jego ojcu Dionizym jest tam troszkę informacji.

https://tmzl.labowa.edu.pl/aktualnosci/2020/04/17/ks-mikolaj-malyniak-1851-1915/

Znaleziony na wieży dokument przywołuje dawnych proboszczów, sołtysów i wójtów, przedstawicieli znanych i znacznych wówczas rodzin. Należy do nich Jakub Polański (1825-1879), syn Michała i Tekli Łabowskiej, który zmarł na tyfus dziesięć lat po wspomnianym remoncie. Po Stadnickich Polańscy, dziedzice łabowskiego sołtystwa, byli najważniejszymi właścicielami ziemskimi w Łabowej. Ważną postacią był wymieniony Michał Homik (1823-1906), nauczyciel szkoły trywialnej w Łabowej, diak cerkiewny. Uczył m.in. ks. Mikołaja Małyniaka, zanim tenże wyruszył w świat na studia do Rzymu. Na łemkowskim cmentarzu w Łabowej zachował się nagrobek Homika z napisem „zasłużony nauczyciel”. Uczył w Łabowej wiele lat, od pocz. lat 50. do pocz. lat 80. XIX wieku. Jego syn Szymon Homik (1856-1913) był długoletnim nauczycielem w Nowej Wsi, a syn Karol ur. 1878, walczył w randze kapitana na frontach I wojny w 21 Pułku Piechoty. Wspomniany Filip Kulanda (1840-1876) pochodził z rodziny sołtysów Kulandów, jego żoną była Julianna Homik (1847-1892), córka wspomnianego nauczyciela Michała Homika. Michał Dudra był związany z parafią, gdyż poprzednie drewniane cerkwie w Łabowej położone były w pobliżu jego posesji. Wspomniane osoby były aktywne w swoim sołectwie, angażowały się w sprawy cerkwi i parafii, pełniły ważne funkcje. Remont cerkwi był dla nich wyzwaniem, ale jego realizacja kosztowała ich prawdopodobnie wiele wysiłku i zaangażowania, dlatego postanowili „uwiecznić” swoje nazwiska dla potomnych. Jedna mała karteczka przywołała wielu ludzi i wiele spraw.

Remont cerkwi za czasów proboszcza Dionizego Paryłowicza (1810-1877) nie dotyczył wyłącznie dachu. Proboszcz prawdopodobnie borykał się z wieloma sprawami, bo cerkiew wybudowana w 1784 roku wymagała zapewne niekończących się prac – wykończenia, doposażenia, remontów. W Szematyzmie greckokatolickiej eparchii przemyskiej z 1879 r. umieszczono informację o odnowieniu świątyni, pokryciu pięciu baniastych hełmów blachą ocynkowaną, osadzeniu ruskich krzyży na baniach i wieży żelaznej oraz o wybudowaniu wielkiego prestołu (tronu) w ołtarzu głównym wspartego na czterech czarnych marmurowych kolumnach. Ołtarz ufundował Łukasz Łabowski, łabowianin, kupiec z Częstochowy. Ks. Paryłowicz chciał zmienić przeznaczenie legatu i zamiast ołtarza przeznaczyć pieniądze na ikonostas. Ta cała historia związana z marmurowym ołtarzem, który nadal zdobi cerkiew, opisana jest w dwóch artykułach mojego autorstwa: „Łukasz Łabowski funduje marmurowy ołtarz w cerkwi w Łabowej” oraz „Testament Łukasza Łabowskiego”. Polecam.

https://tmzl.labowa.edu.pl/aktualnosci/2020/06/22/2101/

https://tmzl.labowa.edu.pl/aktualnosci/2020/06/24/testament-lukasza-labowskiego/

Warto przywołać na koniec postać proboszcza ks. Dionizego Paryłowicza, proboszcza Łabowej w latach 1841-1877, wicedziekana muszyńskiego, bezżennego. Był proboszczem przez 36 lat. Wyświęcony w 1835 roku był wpierw wikarym w katedrze w Przemyślu, następnie prefektem drukarni w Przemyślu. Do Łabowej przybył w 1841 roku i już pozostał. Zmarł 8 czerwca 1877 roku i pochowany został na cmentarzu w Łabowej przez ks. Wiktora Żegestowskiego, dziekana muszyńskiego, kanonika i proboszcza w Krynicy w obecności licznie zgromadzonego kleru z dekanatu muszyńskiego, co zaznaczono skwapliwie w akcie zgonu.

O projekcie CHIROKSERO

Na przełomie 2022/2023 roku przeprowadzono kosztowny remont dachu cerkwi w Łabowej. Zakres prac był poważny, bo zabytkowa cerkiew z 1784 roku nakryta jest dachem zwieńczonym pięcioma baniami, a ponadto ma wieżę nakrytą szóstą, największą kopułą. Prace sfinansowane były w całości ze środków Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie w ramach projektu CHIROKSERO – zajmującego się ochroną zagrożonych gatunków małych latających ssaków (głównie nietoperzy: podkowca małego, nocka orzęsionego i nocka dużego) i ich siedlisk w Małopolsce.  Budynek cerkwi można było włączyć w zakres prac projektowych. Od lat bowiem nietoperze upodobały sobie cerkiewny strych na letnie siedliska. W ramach projektu wymieniona została część zbutwiałej drewnianej konstrukcji dachu wraz z poszyciem, dach pokryto miedzianą blachą, założono miedziane rynny. Dla nietoperzy zamontowano specjalne budki, kanały wlotowe, platformy na guano. Jednym słowem, zyskały ekskluzywne letnie apartamenty, a cerkiew umocniła swoje pokrycie i wzmocniła się konstrukcyjnie. Zdjęcia cerkwi z blachą ocynkowaną zyskały zatem status archiwalny! A trzeba przyznać, że to jest jeden z najczęściej fotografowanych obiektów w Łabowej.

Tekst: Celina Cempa©

Fot. CeCe

Bibliografia:

1. Archiwum Rzymskokatolickiej Parafii pw. św. Stanisława Bpa i Męczennika w Łabowej
2. Archiwum Państwowe we Lwowie, Fond nr 146, Sygn. 13/8306
3. Blazheiovskii Dmytro, Historical Shematism of the Eparchy of Peremysh l including the Apostolic Administration of Lemkivshchyna (1828 – 1939), Kameniar, Lviv 1999, s. 794
4. Cempa C., Mikolaj Małyniak (1851-1915), z cyklu: (Nie)Znani Związani z Łabową/1 https://tmzl.labowa.edu.pl/aktualnosci/2020/04/17/ks-mikolaj-malyniak-1851-1915/

4. Cempa C.,” Początki parafii greckokatolickiej w Łabowej” (rękopis)
5. Cempa C., Łukasz Łabowski funduje marmurowy ołtarz w cerkwi w Łabowej https://tmzl.labowa.edu.pl/aktualnosci/2020/06/22/2101/

6. Cempa C., Testament Łukasza Łabowskiego https://tmzl.labowa.edu.pl/aktualnosci/2020/06/24/testament-lukasza-labowskiego/

7. Dańko I., Nowy miedziany dach na XVIII-wiecznej cerkwi w Łabowej zachwyca i chroni nietoperze, „Gazeta Krakowska” z 23 maja 2023 r. https://gazetakrakowska.pl/nowy-miedziany-dach-na-xviiiwiecznej-cerkwi-w-labowej-zachwyca-i-chroni-nietoperze/ar/c1-17565889
8. Fałek A., Dwie zabytkowe świątynie zyskają nowy dach dzięki nietoperzom, „Gazeta Krakowska” z 26 lutego 2023 r. https://gazetakrakowska.pl/dwie-zabytkowe-swiatynie-zyskaja-nowy-dach-dzieki-nietoperzom-prace-juz-trwaja-bo-trzeba-zdazyc-przed-wiosna/ar/c1-17310123

9. Szematyzm greckokatolickiej Diecezji Przemyskiej z 1879 r., s. 278